2020 - ROK LEOPOLDA TYRMANDA

Pisarz, publicysta, miłośnik i znawca muzyki jazzowej. Jego niezwykła biografia to gotowy materiał na powieść lub scenariusz filmowy. 16 maja przypada setna rocznica jego urodzin.

Leopold Tyrmand urodził się w 1920 r. w Warszawie, w zasymilowanej rodzinie żydowskiej. Był synem Maryli Oliwenstein i Mieczysława Tyrmanda. Mówił, że pochodzi z rodziny mieszczańskiej, jednak nie ujawniał całej prawdy o swoim pochodzeniu.
Po ukończeniu warszawskiego gimnazjum im. Jana Kreczmara, w 1938 roku wyjechał do Paryża. Podjął studia na wydziale architektury Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Pięknych w Paryżu. W czasie roku spędzonego w stolicy Francji poznał muzykę jazzową oraz zetknął się z kulturą zachodnioeuropejską. Znalazło to odzwierciedlenie w jego późniejszej twórczości. W czasie drugiej wojny światowej przebywał w Warszawie, a następnie w Wilnie, gdzie pracował w dzienniku Prawda Konsomolska. Rodzice pisarza trafili do obozu w Majdanku – przeżyła tylko matka, która po wojnie wyjechała do Izraela. W Wilnie Tyrmand nawiązał kontakt z konspiracyjną grupą niepodległościową. W kwietniu 1941 roku został aresztowany przez NKWD i skazany na osiem lat więzienia za przynależność do antyradzieckiej organizacji. Po ucieczce z transportu wrócił do Wilna. Obawiając się identyfikacji jako Żyd zdobył dokumenty na nazwisko obywatela francuskiego. Wyjechał na roboty do Niemiec gdzie pracował jako tłumacz, kelner, robotnik kolejowy i marynarz. W 1944 roku uciekł z niemieckiego statku i próbował się przedostać do neutralnej Szwecji. Został schwytany i osadzony w obozie koncentracyjnym Grini, niedaleko Oslo, gdzie przebywał do końca wojny.
Po jej zakończeniu pracował dla Międzynarodowego Czerwonego Krzyża oraz był korespondentem Polpressu w Norwegii, następnie kierował biurem prasowym polskiego poselstwa w Kopenhadze.
Powrót do Warszawy w kwietniu 1946 roku zapoczątkował okres intensywnej działalności dziennikarskiej -  Tyrmand pisał dla Przekroju, Expressu Wieczornego, publikował w Tygodniku Powszechnym, Rzeczpospolitej, Dziś i Jutro oraz w Ruchu Muzycznym. Recenzował wydarzenia kulturalne – teatralne i muzyczne a także sportowe. W 1948 przeprowadzał wywiady z uczestnikami Kongresu Intelektualistów we Wrocławiu – spotkał się między innymi z Pablem Picassem i Julianem Huxleyem. W 1947 roku Tyrmand wydał pierwszy zbiór opowiadań wojennych zatytułowany Hotel Ansgar. Pracował również w Polskim Radiu. Usunięty z redakcji Przekroju za publikowanie niepoprawnych politycznie treści Tyrmand został zatrudniony w Tygodniku Powszechnym. Po jego zamknięciu w marcu 1953 roku pozostał bez pracy na skutek obłożenia nieformalnym zakazem publikacji. Na początku 1954 roku pracował nad Dziennikiem 1954. Następnie na zlecenie wydawnictwa Czytelnik rozpoczął pisanie Złego - sensacyjnej powieści o powojennej Warszawie. Ukazała się ona w grudniu 1955 i została uznana przez czytelników za bestseller. Cieszyła się wielką popularnością i zainteresowaniem. Sukces literacki sprawił, że Tyrmand stał się rozpoznawalną postacią, znaną z bezkompromisowości oraz niekonwencjonalnego stylu życia. Został także uznany za nieformalnego przywódcę ruchu jazzowego w Polsce, za sprawą organizowania festiwali i koncertów oraz opracowania monografii U brzegów jazzu (1957). Ukazały się jego kolejne utwory – pierwsza część mini powieści Wędrówki i myśli porucznika Stukułki oraz Gorzki smak czekolady Lucullus. Cenzura udaremniła publikację powieści Siedem dalekich rejsów. W 1961 roku ukazał się Filip, ostatni utwór wydany w czasie pobytu pisarza w Polsce. Ukończone w 1964 Życie towarzyskie i uczuciowe zostało opublikowane dopiero w 1967 roku w paryskim Instytucie Literackim. Po kilku odmowach wydania paszportu Tyrmandowi udaje się wyjechać z kraju 15 marca 1965 roku – podróżował po Europie i do Izraela, gdzie spotkał się z matką. Na początku 1966 roku przybył do Stanów Zjednoczonych gdzie zdecydował się osiąść. Publikował w paryskiej Kulturze, w latach 1967–1971 współpracował z tygodnikiem The New Yorker. Wydał dwa zbiory esejów: Dziennik amerykański oraz Zapiski dyletanta. Wykładał na Uniwersytecie Stanowym Nowego Jorku i Uniwersytecie Columbia.
Tyrmand był człowiekiem barwnym, ciekawym, pełnym sprzeczności, którego odwaga i konsekwencja budzi podziw. Nie poddawał się okolicznościom lecz kontestował rzeczywistość sam wybierając kierunek, w którym podąży jego życie i pisarstwo.  
Zmarł na zawał serca 19 marca 1985, w wieku 65 lat, podczas wakacji w Fort Myers na Florydzie. Został pochowany na cmentarzu Wellwood w Pinelawn na Long Island.
26 kwietnia 2019 Sejm RP VIII kadencji przyjął Uchwałę o ustanowieniu roku 2020 Rokiem Leopolda Tyrmanda.



Opis zdjęcia: Leopold Tyrmand, polski literat.
By Adrian Grycuk - a retouch of: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tablica_Leopold_Tyrmand_Konopnickiej_6_Warszawa.JPG, CC BY-SA 3.0 pl, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=67397032

Design Joanna Kobryń © Muzeum Zagłębia w Będzinie

MAPA STRONY