Dziś przypada 83. rocznica utworzenia Armii Krajowej – konspiracyjnych polskich sił zbrojnych walczących z niemieckim okupantem.

Podziemne struktury wojskowe były organizowane odgórnie jeszcze w trakcie wojny obronnej. 27 września 1939 r. powstała Służba Zwycięstwu Polski, włączona od 13 listopada 1939 r. do struktur nowopowstałego Związku Walki Zbrojnej. Organizacja ta stała się fundamentem dla Armii Krajowej, którą powołano rozkazem Naczelnego Wodza, gen. Władysława Sikorskiego 14 lutego 1942 r.
Działalność konspiracyjna ZWZ/AK objęła również Będzin. Na początku 1940 r. – w ramach Okręgu „Zagłębie” – sformowano Obwód „Będzin”, na czele którego stał st. sierż. Filip Jasiński ps. „Rawicz”.
W momencie powstania Armii Krajowej, Będzin wszedł do struktur terenowych Inspektoratu „Sosnowiec” w ramach Okręgu „Śląsk”. W mieście utworzono Obwód „Będzin”, który otrzymał kryptonim „Szyb”. Po fali aresztowań w 1942 r. doszło do reorganizacji Obwodu, którego dowódcą został por. Czesław Nowicki – jeden z bohaterów trwającej w będzińskim zamku wystawy czasowej „Będzin w ogniu wojny”.
Członkowie AK przeprowadzili w Będzinie kilka akcji, m.in. zdobywając ponad 13 000 marek w napadzie na przedsiębiorstwo komunikacji tramwajowej.
Swój patriotyzm i chęć walki z okupantem, członkowie AK jednak nieraz przypłacili życiem. 19.12.1943 r. podczas akcji bojowej zginął Edward Janas ps. „Kali”. Na murze okalającym Pałac Mieroszewskich od strony ul. Gzichowskiej znajduje się tablica upamiętniająca śmierć Edwarda Janasa.

Tablica pamiątkowa poświęcona Edwardowi Janasowi „Kalemu” oraz stylizowana kotwica – symbol Polski Walczącej. Fot.: Sławomir Kałuża